We hebben al veel aandacht besteed aan lenzen. Logisch, want de specificaties en de kwaliteit van de lens zijn soms nog belangrijker dan die van de camera. Een lens kan soms diverse camerageneraties meegaan en met een extender of tussenring kan bovendien het toepassingsgebied nog verder worden uitgebreid.
Een extender en een tussenring vertonen op het eerste gezicht veel overeenkomsten met elkaar. Het zijn beide ringen die tussen de lens en de camera worden geplaatst. Het grote verschil is dat een extender een lenselement bevat en een tussenring gewoon hol is.
STATIEF
Zodra het brandpunt verlengd wordt met een extender of de werkafstand heel kort wordt door een tussenring, dan is een statief een verplicht accessoire om bewegingsonscherpte te voorkomen en het kritische scherpstelpunt vast te kunnen houden. |
Extender
Dankzij het lenselement van een extender wordt het brandpunt van een lens verlengd. Je krijgt het onderwerp dus meer close-up in beeld. De verlengingsfactor is bij Canon-extenders 1,4x of 2x (EF1.4x II en EF2x II). Zo wordt met een EF1.4x II op een EF 100-400mm het brandpuntbereik 140 tot 560mm en dat is een behoorlijk verschil. En met een EF2x II (€ 325,-) maak je een EF 300mm 2.8L (€ 4200,-) tot een 600mm lens (€ 8000,-) en dat is een slimme investering, waarbij ook het gewichtsverschil aanzienlijk is (EF2x + EF300 2.8L=2,8kg | EF 600mm 4L=5,4kg) . Er kleven echter ook een paar nadelen aan het gebruik van extenders. Het extra lenselement verlaagt de beeldkwaliteit in zekere mate en versterkt lensafwijkingen. Ook wordt de lichtsterkte van de lens minder. Bij een EF1.4x verlies je één stop, een EF2x laat twee stops minder licht door. Het maximale diafragma zou met de EF2x op genoemde EF 100-400mm slechts f/9 bij 200mm en f/11 bij 800mm zijn. Boven f/8 werkt de autofocus niet meer en tevens wordt het zoekerbeeld erg donker, waardoor het eigenlijk geen praktische combinatie meer is. Een ander minpuntje kan zijn dat bij sommige lenzen de beeldstabilisatie niet meer werkt.
1,6x
De beeldhoek van een lens is gerelateerd aan zijn brandpunt. Door een extender te plaatsen wordt het brandpunt langer en de beeldhoek kleiner en is dus verder ingezoomd. De beeld-hoek wordt echter ook bepaald door de grootte van de sensor. Zo hebben alle APS-C camera's van Canon (alle EOS-sen behalve 5D- en 1D-serie) een verlengingsfactor van 1,6x. Met een EOS 450D met een EF1,4x en EF 100-400mm zie je volledig ingezoomd hetzelfde als met een lens met een brandpunt van 896mm (=1,6x1,4x400) op een EOS 1Ds. |
Tussenring
Een tussenring (tussentubus, extension tube) is dus een holle cilinder en heeft als eigenschap dat de kortste scherpstelafstand (=afstand voorwerp tot sensor) kleiner wordt. Je kunt dus dichter op het onderwerp fotograferen en afhankelijk van het brandpunt van de lens en de dikte van de ring, neemt de vergrotingsfactor dus toe. Ze zijn dus bij uitstek geschikt voor toepassing bij close-up en macrofotografie. Zo is met een EOS 7D en een 50mm lens op 45 cm afstand de breedte van het zoekerbeeld gevuld met 14 cm (1:6,3). Zetten we tussen camera en lens een ring van 25mm, dan wordt de afstand tot het onderwerp circa 20 cm en wordt het zoekerbeeld gevuld door 3,5 cm (1:1,6)! En dat komt al aardig in de buurt van een echte macro-opname waarbij de afbeeldingsmaatstaf (vergroting) 1:1 is. Omdat een tussenring geen lenselement bevat gaat geen kwaliteit verloren en ook de lichtsterkte wordt niet beïnvloed. Tevens blijft de autofocus werken. Toch heeft een tussenring praktische nadelen. De scherpte-diepte wordt zeer gering en voor sommige onderwerpen ben je verplicht het diafragma sterk te verkleinen (minder optische scherpte, lange sluitertijden) en is een statief vereist. Omdat je zo dicht op het onderwerp komt, neemt de camera veel licht weg van het onderwerp wat de belichting extra moeilijk maakt. Canon heeft twee tussenringen van 12 en 25mm dikte (EF12II en EF25II). Bij andere merken is dat 12, 20 en 36mm. Ze kunnen afzonderlijk en gecombineerd gebruikt worden. De totale dikte mag niet meer zijn dan het brandpunt van de lens, omdat anders niet meer scherpgesteld kan worden.
Praktijk
Met onze EF 100mm 2.8 op een EOS 7D kunnen we een voorwerp van 22mm beeldvullend fotograferen (vergroting 1:1). Zetten we er een tussenring van 25mm tussen, dan vult een voorwerp van 16mm het kader (vergroting 1,4:1). Combineren we deze tussenring nog met een 1,7x extender, dan wordt een nog kleiner onderwerp beeldvullend, zijnde 10mm (2,2:1). Dat is de grootte van een bromvlieg op 5184 bij 3456 pixels, wat bij circa 50 dpi een posterafdruk van 240 cm bij 160 cm oplevert! WOW!
Voordat je nu naar de winkel rent, nog even kort aandacht voor de compatibiliteit. De witte Canon-extenders passen alleen op witte L-lenzen (waarborging stof- en spatwaterdichtheid) en niet op zwarte EF- of EF-S lenzen. De tussenringen van Canon passen zowel op EF- als EF-S lenzen. Extenders en tussenringen van andere merken kunnen wel gebruikt worden op alle EF-lenzen (wit/zwart of L/niet-L), maar niet op EF-S lenzen. Bovendien zijn ze niet stof- en spatwaterdicht en worden niet herkend in de Exif.
Conclusie
Wil je de wereld van verre vogeltjes en kleine insecten dichterbij je camera halen, overweeg dan eens de aanschaf van een extender en/of tussenring. Het is een behoorlijke investering, maar ten opzichte van een nieuwe lens toch altijd een interessant (en creatief) alternatief. Wees wel bedacht op neveneffecten als kwaliteits- en lichtverlies en extreem kleine scherptedieptes.