Beeldstabilisatie in een lens (IS) en/of op de sensor (IBIS) draagt bij tot scherpere foto’s en geeft creatieve toepassingen, maar roept soms ook vragen op. In dit artikel ga ik kort in op de werking en praktische inzetbaarheid en kijk ik naar wat te doen met beeldstabilisatie bij het werken vanaf statief en bij het meetrekken met vogels of actie.
.
Bekijk voor het EOS R-systeem hoe de beeldstabilisatie geregeld is voor EF- en RF-lenzen zonder en met IS.
 |
Beeldstabilisatie
Beeldstabilisatie in de lens (Image Stabilisation, IS) en/of in de camera (In Body IS, IBIS) is ontwikkeld om bij ‘langere’ sluitertijden uit de hand - zonder ondersteuning - toch scherpe foto’s te kunnen maken. Of beter: indien uit de hand wordt gefotografeerd is dankzij beeldstabilisatie de kans op een scherpe foto groter dan zonder beeldstabilisatie. Beeldstabilisatie is echter géén garantie dat ook elke foto scherp zal zijn en er zijn verschillende aspecten om in de praktijk rekening mee te houden.
• Trilling camera of beweging fotograaf
Beeldstabilisatie bestaat uit twee zaken: registratie van trillingen met behulp van gyroscopen en een daaruit volgende tegenbeweging van een lensgroep of de beeldsensor. Dus als een fotograaf stabiel staat, dan kan de beeldstabilisatie de ‘micro’-beweging van het lichaam compenseren, zoals trilling van de handen, spanning van spieren of beweging door de ademhaling. Voor het herkennen en corrigeren van ‘deining’ van het gehele lichaam tijdens het fotograferen is beeldstabilisatie minder effectief, denk daarbij aan instabiliteit door sterke wind of deinende ondergrond of aan sluitertijden langer dan 1 seconde. Als je foto’s ziet met uit de hand genomen foto’s met een sluitertijd van 1 seconde of langer besef dan dat dit ‘meer uitzondering dan regel’ is en vaak een groothoek opname is uit een serie onscherpe foto’s van 1s. Bovendien lijken dergelijke foto’s scherp, omdat de ‘scherpte’ relatief is aan de beweging in de foto (lichtstrepen, stromend water, wolken) en omdat je de foto niet op 100% bekijkt.
In onderstaande 'short' video zie je hoe het IS-element eruit ziet en hoe het beweging compenseert.
 |
| |
| ‘Brandpunt-sluitertijd’-regel Wil je meer weten over de ‘Brandpunt-sluitertijd’-regel (t=1/f of beter t=1/(2*f)), lees dan het artikel op EOSzine (klik hier). |
• Beweging onderwerp
Als je met een standaardzoomlens van 24-105mm met beeldstabilisatie een portret maakt bij 100mm, dan zegt de regel ‘1/(2*f)’ dat je eigenlijk 1/200s nodig hebt om zeker te zijn van een scherpe foto uit de hand. Als je door beeldstabilisatie zes stops voordeel hebt, dan zou je die 1/200s kunnen verlengen via 1/100s, 1/50s, 1/25s, 1/13s en 1/6s tot 1/3 seconde. Theoretisch. Want hoe goed beeldstabilisatie de beweging van camera of van fotograaf ook kan corrigeren, het heeft geen vat op beweging van het onderwerp. En als je dus mensen, dieren, voertuigen, wolken, vegetatie in beeld hebt, dan zijn langere sluitertijden dan 1/50s meestal ongewenst. Zelfs bij 400mm heb je ‘maar’ 4 stops voordeel door beeldstabilisatie nodig om bij een ‘bewegend’ onderwerp tot 1/50s te komen.
Diffractie
Een praktisch voorbeeld van het nut van beeldstabilisatie is het uit de hand fotograferen van de ‘beweging’ van stromend water. Afhankelijk van de snelheid van de stroming en het gewenste effect, kun je met een sluitertijd van 1s al leuke resultaten bereiken. Bedenk dan wel dat het diafragma niet kleiner mag zijn dan f/16 om zo onscherpte door diffractie te voorkomen. Als er relatief veel licht aanwezig is, zul je dus met een ND-filter moeten werken om bij f/16 of bij voorkeur groter te kunnen fotograferen. |
• Zoekerbeeld
Bij sluitertijden korter dan 1/1600s om snelle beweging (vogels, sport, actie) te bevriezen, heeft beeldstabilisatie nog nauwelijks effect. De scherpte met of zonder beeldstabilisatie zal niet veel anders zijn, maar de beeldstabilisatie zorgt - vooral bij lange brandpunten - wel voor een rustiger zoekerbeeld cq. nauwkeurige kadering en dus nauwkeuriger autofocus en eventueel betere lichtmeting.
Boven: Spreiding kader bij 9 achtereenvolgende foto's. Links zonder IS en rechts met IS.
Onder: de scherpte van een enkele foto bij 1/1600s. Links zonder IS en rechts met IS.
 |
 |
 |
 |
| |
|
• Video
Als fotograaf kun je met vier tot zes stops beeldstabilisatie van alleen de lens (IS) prima uit de voeten. Daar heb je de beeldstabilisatie van de sensor (IBIS) niet echt bij nodig. IBIS is echter wel nuttig als je lenzen gebruikt zonder beeldstabilisatie, zoals een RF 50mm 1.2L of RF 85mm 1.2L en wanneer je video uit de hand opneemt. Als je dat laatste combineert met Digitale beeldstabilisatie tijdens filmen, dan ziet je video er heel vloeiend uit.
Statief en korte sluitertijden
Er zijn veel vragen en onduidelijkheden bij het werken met beeldstabilisatie als de camera op statief staat of wanneer je bij korte sluitertijden bewegende onderwerpen (vogels, sporters, voertuigen) volgt.
• Statief
Als je werkt vanaf statief, dan is het heel simpel. Wil je het scherpst mogelijke beeld, dan zet je de beeldstabilisatie UIT. Bij een foto vanaf statief wil je beweging van statief, camera én ook de lens volledig uitsluiten. Staat de beeldstabilisatie AAN, dan draaien de gyroscopen en zal de camera het beeld bij de minste microbeweging willen corrigeren door het IS-element in de lens te verplaatsen. Al die beweging kan voor onverwachte en ongewenste onscherpte zorgen. Dus wil je dat dat zeker niet gebeurt, zet dan de beeldstabilisatie uit.
Overigens zal bij werken vanaf statief de onscherpte die beeldstabilisatie veroorzaakt niet heel erg groot zijn. Aandachtspunten zijn dan:
- Stabiliteit van het statief: hoogte, kop, materiaal, ondergrond, wind
- Ontspannen van de camera: niet handmatig op ontspanknop, maar met afstandsbediening en zelfontspanner
- Keuze van de sluiter: gebruik van de mechanische sluiter veroorzaakt ‘shutter shock’, dus onscherpte. Elektronisch 1e gordijn (EFCS) voorkomt sluitertrilling aan het begin van de belichting en foto’s zullen scherper zijn. Met de Elektronische sluiter is er totaal geen beweging (of geluid) en in theorie krijg je nog scherpere foto’s, maar je verliest iets aan dynamisch bereik (klik hier) en er is kans op ‘rolling shutter’ bij bewegende onderwerpen (klik hier).
• Korte sluitertijden (<1/1600s)
Als je beweging met korte sluitertijden wil bevriezen of volgen, dan kan het antwoord wederom simpel zijn. Beeldstabilisatie is namelijk vooral ontwikkeld om scherpe foto’s uit de hand te kunnen maken bij langere sluitertijden dan de 1/(2*f)-regel. Daar voldoe je bij 1/1600s of korter altijd aan. Dus als je langs de lijn voetbal fotografeert met 1/1600s, dan zal een foto zonder beeldstabilisatie net zo scherp zijn als met IS.
Er is echter een grote ‘maar’ en dat is dat beeldstabilisatie bij gebruik van langere brandpunten (>200mm) een veel rustiger zoekerbeeld geeft dan zonder IS. Je kunt een bewegend onderwerp dus nauwkeuriger kaderen en gemakkelijker in beeld houden (volgen) en – belangrijker – de autofocus meer houvast geven. Dus laat de beeldstabilisatie AAN staan bij lange brandpunten en korte sluitertijden. Ook bij volgen. Heeft de lens IS-modus 2 gebruik deze dan bij het meetrekken van horizontale beweging.
Stroomverbruik
Draaiende gyroscopen en bewegende lenselementen en sensor tijdens een actieve beeldstabilisatie verbruiken stroom, dus verkorten de accuduur. Dat kan een punt van aandacht zijn. Een volle reserve accu in de tas is altijd verstandig. |
Samenvatting
Dankzij beeldstabilisatie kun je uit de hand scherpe foto’s maken, die anders niet mogelijk geweest zouden zijn. Het is echter geen wondermiddel en het rendement (in stops) is niet alleen afhankelijk van de stabiliteit van de fotograaf, maar ook van het brandpunt en de sluitertijd.
Bovenstaande uiteenzetting geeft hopelijk meer inzicht in het praktisch gebruik en als je nog steeds twijfelt over beeldstabilisatie AAN of UIT, doe dan gewoon zelf wat testjes, waarbij je hetzelfde onderwerp mét en zonder IS fotografeert. Succes.
Gerelateerde informatie:
Canon Nederland over IS
 |
| |
Canon Europe over IS+IBIS
 |