Al jaren koester ik de wens om nog eens een boek te schrijven over portretfotografie. Niet om te laten zien hoe ‘goed’ ik ben als fotograaf of om de mooiste modellen, styling of visagie de revue te laten passeren, maar omdat ik de lezer met een paar simpele aandachtspunten de belangrijkste ‘missers’ wil laten voorkomen. Niet alleen voor de vrijetijdsfotograaf, maar voor iedereen met een camera of telefoon die wel eens een mens op de foto zet. Van selfie tot profielfoto. Van candid tot staatsieportret. Dus geen headshots met een groothoek, geen lantaarnpalen uit hoofden, geen afgesneden voeten, geen onnodig tegenlicht, geen rode ogen.
Ik hoor je nu denken: ‘waarom doe je dat dan niet’. En dat is ook iets wat ik mezelf een tijdlang heb afgevraagd. De theorie is geen enkel probleem en staat al enige tijd op papier. Ook de inspirerende portfolio’s van pro-fotografen liggen al klaar. Dus waar wacht ik nog op?
Het heikele punt van een dergelijk educatief portretboek is het duidelijk laten zien van de kleine verschillen in belichting en het effect van een kleine aanpassing in richting, verdeling en reflectie op het contrast en de diepte in het gezicht en de lichaamshouding. We zijn daartoe een keer met een model aan de slag gegaan en hoewel we op een prachtige locatie zaten met alle denkbare middelen, lukte het niet om die specifieke educatieve foto’s te maken. Je bent met een menselijk model toch vooral bezig om een mooi beeld te maken en niet zozeer een educatieve foto. En hoewel het model haar uiterste best deed om neutraal te kijken, wordt de aandacht van de kijker toch eerst getrokken door de kleine nuances van de uitdrukking van haar gezicht. Dat zijn soms bijna onzichtbare verschillen, maar ze zijn er wel en claimen aandacht. Die aandacht moet voor dit boek echter 100% uitgaan naar de belichting van het portret. Welke delen zijn helder en welke zitten in de schaduw? Hoe verandert dit bij een subtiele wijziging in de stand van een flitser, van een reflectiescherm of van het invullicht? En ga zo maar door.
Dus na die sessie is de voortgang van het portretboek - met grote tegenzin - weer op hold gezet. Tot ik op een avond met de hond een rondje door de binnenstad liep en mijn oog viel op een etalagepop van een modewinkel. Ik zag de lichtverdeling op haar gezicht en wist precies wat voor soort licht erop stond. Alle facetten van licht/donker, contrast en diepte waren op deze pop zichtbaar. Het drong nog niet meteen tot me door dat dit de mogelijke oplossing was van mijn ‘portretboek’- probleem, maar toen ik een paar weken later weer voorbij kwam en ze weer onder een ander licht zag, toen wist ik het. Deze pop moest mijn educatieve portretmodel worden.
Het duurde nog enkele weken voor ik de moed verzameld had om in de winkel te gaan vragen of ik de etalagepop in bruikleen kon krijgen. Want ook al heb je als fotograaf misschien een legitieme reden om een dergelijk vraag te stellen, ik voelde me er niet helemaal gemakkelijk bij. Tot mijn grote verrassing was de bedrijfsleidster meteen erg enthousiast en ze bood me zelfs aan de pop te kopen. Ze waren toch net bezig met aanpassingen van huisstijl en er zouden verschillende poppen beschikbaar komen. De overdracht was snel beklonken en een paar dagen later liep ik zielsgelukkig - maar wel enigszins ongemakkelijk - met een etalagepop over straat. Nadat ik haar in de studio snel in elkaar gezet had en de kledingkast van mijn vrouw geplunderd had, stond een uurtje later mijn eigen supermodel geduldig klaar voor wat zou komen gaan: educatieve portretsessies. Dodelijk saai - en welhaast onmogelijk - voor een levend model, maar onze pop hoor je niet klagen en ook de man achter de camera voelt zich niet bezwaard als hij een foto nog een paar keer opnieuw moet maken. Heerlijk.
Hierboven een eerste voorbeeld van een opnamereeks die de invloed van de stand van de flitser (of ander gebundeld licht) op het gezicht moet illustreren. Duidelijk of niet? Laat het me weten en misschien zie je deze illustratie nog wel eens een keer terug in mijn eigen portretboek.
Pieter Dhaeze