In een eerdere beschouwing over de hoogte van het camerastandpunt in relatie tot het ruimtelijke inzicht, heb ik laten zien dat een TS-E lens daarin een bepalende rol kan spelen (klik hier). In dit artikel kijken we wat de technische voordelen zijn van de shift-functie van zo’n TS-E lens bij correctie van perspectief.
Meer TS-E
Bij de introductie van de TS-E 24mm f/3.5L II heb ik al aandacht gegeven aan het principe van een TS-E lens (klik hier) en bij de review van de TS-E 50mm f/2.8L Macro (klik hier) heb ik een uitgebreide video gemaakt over de bediening met praktische voorbeelden (klik hier). |
Grote beeldcirkel
Een TS-E lens dankt zijn specifieke kwaliteiten, zijnde perspectiefcorrectie (Shift) en kantelen van het scherpstelvlak (Tilt), aan zijn ‘oversized’ beeldcirkel van ca. 67mm voor een full-frame sensor (36x24mm) met een diagonaal van ca. 43 mm. Dit geeft de mogelijkheid om de beeldcirkel over de sensor te verschuiven en zo het onderwerp anders te kaderen. Bijkomend voordeel van de grote beeldcirkel is tevens dat met het kader in de centrale stand de beeldscherpte maximaal is en ook alle lensaberraties ver buiten beeld blijven.
Shift
Als je bij een relatief laag standpunt (onder de halve hoogte) een gebouw fotografeert en de camera omhoog kantelt om het gebouw kadervullend te fotograferen, dan zullen verticale lijnen convergeren (naar boven toe samenlopen). Dit komt omdat het beeldvlak van de camera en het voorvlak van het gebouw niet evenwijdig lopen. Gebruik je daarentegen een TS-E lens, dan zet je de Shift-stand op NUL en zorgt dat het horizontale vlak van camera en lens waterpas loopt (Elektronisch waterpas, klik hier). Je ziet dan rechte verticale lijnen, maar slechts de onderkant van het gebouw. Door nu aan de shiftknop te draaien, kun je de beeldcirkel laten zakken (kader omhoog), zodat het hele gebouw in beeld komt (klik hier).
Hoewel je met het ‘shiften’ een laag standpunt kunt combineren met rechte verticale lijnen, is er wel een belangrijk aandachtspunt en dat is dat de rand van de beeldcirkel dichterbij het beeldkader komt en er dus hoekonscherpte, vignettering en tonvervorming aan één zijde van het kader zichtbaar kunnen worden. Hoewel het shiftbereik op de lens van -12 tot +12 mm loopt, is het raadzaam om voor behoud van maximale beeldkwaliteit het bereik te beperken tot -10 tot +10 mm.
Correctie convergentie
Behalve perspectiefcorrectie door een TS-E lens, kun je dit achteraf ook doen in Lightroom Classic met de Hulplijnen in het deelvenster Transformatie (module Ontwikkelen). De ‘rechte’ verticale lijnen worden dan verkregen door de breedste kant van het beeld te versmallen naar de breedte van de smalste kant. Dit werkt heel nauwkeurig en de beeldscherpte blijft gewaarborgd, maar de resolutie van de foto wordt (aanzienlijk) lager. In onderstaand voorbeeld van 5472 x 3648 (20 Mp) naar 4559 x 3039 (14 Mp).
Beeldverhouding
De correctie van perspectiefverloop in Lightroom Classic gebeurt dusdanig intelligent dat de beeldverhouding overeenkomt met de werkelijke verhoudingen van het onderwerp. Als je schuin op een ruitjespapier fotografeert en de lijnen later rechtzet met Lightroom, dan zullen alle ruitjes vierkant zijn en niet variëren in ‘hoogte’. Zie zwarte vierkantjes in bovenstaande afbeelding. |
Een ander belangrijk aandachtspunt is de kans op onscherpte bij kantelen van een ‘gewone’ lens omdat het scherptedieptevlak niet meer evenwijdig loopt met het frontvlak van het gebouw. Je zult dus met kleinere diafragma’s moeten werken(f/16 in plaats van f/8), dan wanneer je het perspectief corrigeert met een TS-E lens, waarbij scherpstelvlak en frontvlak evenwijdig blijven lopen. Als je de lens dus kantelt dan bestaat er een gerede kans dat – afhankelijk van het scherpstelpunt en diafragma – de boven- of onderzijde van het frontvlak buiten het scherpstelgebied valt.
Samenvatting
Heb je als vrijetijdsfotograaf met een ‘gewone’ lens soms te maken met perspectiefverloop bij het fotograferen van interieurs of architectuur en wil je dat corrigeren tot ‘rechte’ verticalen, dan kun je dat prima doen met de gereedschappen die je anno 2024 in Lightroom Classic of andere software vindt. Het werkt snel en intuïtief en je hebt nog de nodige marges waarbinnen je de correcties kunt uitvoeren.
Verdien je echter je boterham met interieur- of architectuurfotografie, dan is de aanschaf van een TS-E lens zeker een serieuze overweging waard. De resulterende kwaliteit zal hoger zijn en dat verdient zich snel terug.
